Inleiding
Vanaf 2002 heeft de vereniging getracht om te grote lichtreclames op gebouwen in de Zuidas tegen te gaan. Wat betreft de regelgeving (welstandsnota) is dat gelukt, maar in de praktijk bleek dat niet volgens de welstandsnota werd gewerkt. En uiteindelijk bleek dat de welstandsnota ook niet kon worden toegepast, omdat de instantie die de welstandsnota heeft vastgesteld, het stadsdeel, niet bevoegd is de vergunningen te verlenen. Het stadsdeelbestuur bleek alleen bevoegd te zijn waar het gaat om vervanging van gevelreclame. Bovendien heeft de komst van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) op 1 oktober 2010 tot gevolg gehad dat ook deze bevoegdheid is vervallen. Sinds 1 oktober 2010 is alleen het college van B en W van Amsterdam bevoegd om een omgevingsvergunning te verlenen voor de activiteit bouwen van gevelreclame in de Zuidas. Zie hierover het artikel Toetsing van gevelreclame in de Zuidas, Milieu & Recht 2011, nr.1. Het college van B en W moest dus toetsen aan de welstandsnota van het stadsdeel. Dit is mogelijk gemaakt door een besluit van de gemeenteraad van 17/18 februari 2010 om de criteria uit de lokale welstandsnota’s vast te stellen voor bouwwerken die zijn gelegen binnen gebieden die zijn aangewezen als grootstedelijk project, zie raadsvoordracht. De op 15 december 2009 door de deelraad van stadsdeel Zuideramstel vastgestelde criteria voor gevelreclame in de Zuidas bleven dus van toepassing. De Commissie van Welstand en Monumenten heeft dit niet in de gaten gehad, zie het advies van 10 november 2010 m.b.t. de op 29 september 2010 aangevraagde bouwvergunning voor verplaatsing van een gevelreclame van APG op het adres Gustav Mahlerplein 3. Vervolgens zijn de criteria voor gevelreclame in de Zuidas opgenomen in de welstandsnota De Schoonheid van Amsterdam 2013, in bijlage 5. Deze welstandsnota is op 4 juli 2013 aangenomen door de gemeenteraad en op 9 september 2013 in werking getreden. Klik hier voor de bekendmaking. Inmiddels is deze welstandsnota vervangen door de welstandsnota De Schoonheid van Amsterdam 2016. Hierin zijn de criteria voor gevelreclame in de Zuidas ook in bijlage 5 opgenomen. Er is ook een welstandsviewer ontwikkeld waarmee op adres kan worden gezocht.
Een historische terugblik
De welstandsnota die in 2006 door de stadsdeelraad van Zuideramstel is vastgesteld, stond alleen logo's op de top van de kantoortorens in de Zuidas toe en geen naamsaanduidingen. De openbare ruimte in de Zuidas moest immers "ingetogen chique" worden en daarbij passen geen verlichte bedrijfsnamen op de hogere gebouwdelen die vanuit de verre omtrek zijn te zien. Toch is verschillende malen een bouwvergunning verleend voor het aanbrengen van een logo met de volledige naamsaanduiding van het bedrijf op het hoogste deel van de gevel. De vereniging heeft verschillende procedures aanhangig gemaakt waarin de strijdigheid met het beleid aan de kaak is gesteld. Toen AkzoNobel de wens uitte om haar logo en naam in grote letters op 70 m hoogte aan te brengen, is het dagelijks bestuur van het stadsdeel overgegaan tot het verstrekken van tijdelijke bouwvergunningen om de welstandstoetsing te kunnen ontlopen. Vervolgens heeft het dagelijks bestuur het voorelkaar gekregen dat de deelraad zonder het te weten gewijzigd beleid vaststelde. Wij doelen hier op de welstandsnota die op 23 juni 2009 in de stadsdeelraad werd behandeld en aangenomen. Het dagelijks bestuur stelde de deelraad voor geen inspraakprocedure te volgen omdat, wij citeren uit het raadsvoorstel: "in het kader van de aanpassingen geen wijziging van beleid plaats heeft gevonden. Voor de burger zal in principe niets veranderen." Zeer merkwaardig! De nieuwe welstandsnota stond naamsaanduidingen in de Zuidas toe op de bovenste delen van de gebouwen; de maximale hoogtegrens van 30 meter verviel en de maximaal toegelaten hoogtemaat van de reclame van 2,40 m werd omhoog geschroefd naar 2,50 meter, met incidentele overschrijding ten behoeve van beeldmerk en hoofdletters tot zelfs 3,50 meter. De raadsleden stemden in met de welstandsnota in de onjuiste veronderstelling dat er geen inhoudelijke veranderingen waren. Portefeuillehouder Duco Adema had hen immers voorgespiegeld dat het enkel ging om een operatie om de welstandsnota's van de stadsdelen op één lijn te krijgen qua vormgeving en gehanteerde begrippen.
Op 10 augustus 2009 heeft de vereniging een raadsadres ingediend waarin de deelraad werd verzocht het besluit tot vaststelling van de nieuwe welstandsnota te herroepen en alsnog inspraak mogelijk te maken. Direct daarna, op 11 augustus 2009, heeft het dagelijks bestuur besloten de welstandsnota in te trekken. Op 3 september 2009 zijn de aangepaste toetsingscriteria voor reclame-uitingen in het gebied Zuidas alsnog vrijgegeven voor inspraak. Op 29 september 2009 hebben wij een inspraakreactie ingezonden. Op 17 november 2009 heeft het DB ingestemd met de nota van beantwoording toetsingscriteria reclame-uitingen Zuidas. Op 3 december 2009 is het voorgestelde welstandsbeleid voor reclame-uitingen in de Zuidas in een raadscommissie behandeld. De fracties van D66 en GroenLinks kondigden amendementen aan om de overlast voor omwonenden zoveel mogelijk te beperken. Portefeuillehouder Adema was niet bereid om voor reclame-uitingen een maximale breedte vast te stellen en een beperking te stellen aan het aantal reclame-uitingen per gebouw. Toch bleek dat in de toetsingscriteria die uiteindelijk aan de deelraad werden voorgelegd een aanvullend criterium was opgenomen, te weten dat op het lijf en aan de top van een gebouw slechts één reclame-uiting per zijde is toegestaan.
In de deelraadsvergadering van 15 december 2009 (zie foto's hierboven) hebben D66 en GroenLinks drie amendementen ingediend. Het eerste amendement beoogde een lagere verlichtingssterkte voor reclame-uitingen op gebouwen grenzend aan woonbebouwing, het tweede amendement stelde voor om toe te voegen dat bij het indienen van een bouwaanvraag door de architect moet zijn aangegeven waar de ruimte voor gevelreclame is en het derde amendement stelde een maximale breedte van de reclame-uiting voor. Deze amendementen hadden onze instemming en ook die van de Vrienden van het Beatrixpark. De amendementen werden ernstig ontraden door portefeuillehouder Adema, omdat dit bedrijven die zich in de Zuidas willen vestigen zou hinderen. Het pleidooi van D66-er Freek van der Meer om ook rekening te houden met de bewoners in de buurten grenzend aan de Zuidas, had geen effect op de raadsleden van VVD en CDA en evenmin op die van PvdA. PvdA-raadslid Weerts betitelde de voorstellen zelfs als betutteling. De amendementen haalden geen meerderheid. De nieuwe toetsingscriteria werden aangenomen.